ΤΙ ΗΤΑΝ ΤΟ DADA ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΡΧΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ;

Το Νταντά (Dada) ήταν ένα σύντομο, αλλά καθοριστικό, κίνημα του μοντερνισμού που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, άνθισε αμέσως μετά τη λήξη του και άρχισε σταδιακά να φθείρεται το 1922 και να αντικαθίσταται από τον σουρεαλισμό. Επηρέασε πολύ την εποχή του, τον τρόπο σκέψης, αντίληψης και προσέγγισης της καθημερινότητας, της τέχνης και του ορθολογισμού.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη JM Bichard (@jeanmichelbichard)

Τι σημαίνει Dada;

Η λέξη "Dada" δε σημαίνει τίποτα. Εσκεμμένα. Συμβολίζει την καταστροφή του παραδοσιακού, εναντιώνεται στον ορθολογισμό, αγκαλιάζει το παράλογο και δίνει μεγάλη αξία στο τυχαίο, ως βαρυσήμαντο παράγοντα στη ζωή του ανθρώπου και την τέχνη γενικότερα. Το Dada αποτελεί διαμαρτυρία, μία δημιουργική απόρριψη και ένα μανιφέστο.

Γεννήθηκε ως αντίδραση στη φρίκη του πολέμου, τον εθνικισμό και την αστική κουλτούρα. Το Dada δεν είναι μία εύπεπτη τέχνη, χρειάζεται προσπάθεια για να την καταλάβεις και πρέπει να γνωρίζεις το ιστορικό πλαίσιο της εποχής της για να την κατανοήσεις σε βάθος.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Howard Steenwyk (@hsteenwyk)

Τι ήταν το Cabaret Voltaire και ποια η σχέση του με το Dada;

Το κίνημα του ντανταϊσμού ξεκίνησε στη Ζυρίχη από τον Hugo Ball και το κέντρο καλλιτεχνικής διασκέδασης και πολιτικών αναζητήσεων που ίδρυσε: το Cabaret Voltaire. Όσο κι αν αγαπούσαν την τυχαιότητα οι ντανταϊστές, η Ελβετία ως "πατρίδα" του Dada, κάθε άλλο παρά τυχαίο γεγονός ήταν.

Η Ελβετία κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο έμεινε ουδέτερη και πολλοί καλλιτέχνες αναζήτησαν άσυλο στη χώρα, ασκώντας έντονη κριτική στον πόλεμο, τον μιλιταρισμό και τις φιλοεθνικιστικές τάσεις άλλων μοντερνιστικών κινημάτων, όπως, για παράδειγμα, το φουτουριστικό κίνημα στην Ιταλία που στήριξε τον φασισμό.

Στο Cabaret Voltaire συνέβαλαν και άλλοι κύριοι εκπρόσωποι του Dada, όπως ο ποιητής Tristan Tzara, ο Richard Huelsenbeck -συγγραφέας και ψυχαναλυτής- και ο Marcel Janco, ρουμάνος εικαστικός καλλιτέχνης, αρχιτέκτονας και θεωρητικός.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Colin Winters Bayly (@cwbayly)

Ποιοι είναι οι κύριοι εκπρόσωποι του Ντανταϊσμού;

Οι κυριότεροι εκπρόσωποι αυτού του τόσο σύντομου κινήματος στη Ζυρίχη ήταν οι προαναφερθέντες Hugo Ball, Tristan Tzara και Marcel Janco. Το 1916 ο Μπαλ απήγγειλε το πρώτο μανιφέστο τη ομάδας και το 1917 κυκλοφόρησε το πρώτο περιοδικό με τίτλο "Dada". Λένε, πως το συγκεκριμένο κίνημα ήταν το μοναδικό ως τότε που ονομάστηκε από τους ίδιους τους καλλιτέχνες και όχι από τους κριτικούς.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Tadas Bujanauskas (@tadasbujanauskas)

Εκπρόσωποι του κινήματος, όμως, δεν υπήρξαν μόνο στη Ζυρίχη, αλλά και στη Νέα Υόρκη. Μάλιστα εκεί έδρασαν σημαντικοί ντανταϊστές, όπως ο Marcel Duchamp, ο φωτογράφος Man Ray και ο Francis Picabia, ζωγράφος και ποιητής.

Ένα από τα πιο διάσημα έργα, σήμα κατατεθέν του Dada, είναι η "Κρήνη" (Fountain) του M. Duchamp, ένα έργο που δεν εκτέθηκε ποτέ και χάθηκε λίγα χρόνια αργότερα εντελώς. Η "Κρήνη" ήταν ένα ουρητήριο με την υπογραφή R. Mutt 1917.

Γνωρίζουμε την ύπαρξη του επειδή φωτογραφήθηκε από τον Alfred Stieglitz και παρουσιάστηκε στο περιοδικό "The Blind Man". Το έργο αυτό ανήκει στην κατηγορία των "ready mades" και άνοιξε έναν τεράστιο διάλογο στο χώρο της τέχνης, αλλάζοντας μια για πάντα την αντίληψή μας για αυτήν.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη dadanoтprada (@dadanotprada)

Το Dada στο Βερολίνο είχε πιο πολιτικό περιεχόμενο και ο σημαντικότερος εκφραστής του ήταν ο Richard Hülsenbeck, ο οποίος μετά τη διάλυση του κινήματος έφυγε στη Νέα Υόρκη και εργάστηκε ως ψυχαναλυτής με άλλο όνομα.

Τέλος, δε θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε το Παρίσι και τους Guillaume Apollinaire, André Breton και Louis Aragon οι οποίοι συνομιλούσαν με τον Tristan Tzara και, αργότερα, ως άτυποι συνεχιστές του Dada, θεμελίωσαν τους διάσημους κύκλους των σουρεαλιστών.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Max Ernst Museum Brühl (@max_ernst_museum)

Fun fact: Ο μόνος έλληνας ντανταϊστής είναι ο Θάνος Μούρραης-Βελλούδιος, πιλότος και καλλιτέχνης!

Απόσπασμα από το Dada μανιφέστο

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα το Dada, αντιληφθήκαμε πως πρέπει να αφήσουμε το νταντά να μας μιλήσει με τα δικά του λόγια και το δικό του πάθος, για αυτό παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το ντανταϊστικό μανιφέστο που απήγγειλε ο Hugo Ball το 1916:

"Το όνομα Νταντά προέρχεται από το λεξικό. Είναι τρομερά απλό. Στα γαλλικά σημαίνει ξύλινο αλογάκι. Στα γερμανικά σημαίνει "αντίο", "φύγε από πάνω μου", "θα σε δω κάποια στιγμή". Στα ρουμανικά σημαίνει: "Ναι, πράγματι, έχεις δίκιο, αυτό είναι. Μα φυσικά, ναι, σίγουρα, σωστά". Και ούτω καθεξής.

Μία διεθνής λέξη. Μόνο μία λέξη και αυτή η λέξη ένα κίνημα. Ευκόλως κατανοητή. Τρομερά απλή. Για να την κάνεις καλλιτεχνική τάση, σημαίνει πως κάποιος πρέπει να αναμένει περίπλοκες επιπλοκές".

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Elias Leytens (@elias_leytens)

Πώς συνομιλεί το Dada με τη σύγχρονη εποχή;

Το κίνημα αυτό μένει πάντα επίκαιρο, γιατί διδάσκει την αμφισβήτηση, την πρόκληση και την αντίδραση στην καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Είναι ένα κίνημα που έφερε στο δημόσιο διάλογο για πρώτη φορά τη χρήση έτοιμων, εμπορικών αντικειμένων, όπως ήταν τα ready mades, ως καλλιτεχνικά έργα.

Οι καλλιτέχνες του Dada ασχολήθηκαν με performance, ποίηση, collage και μη τυπικά εκφραστικά μέσα, ενέπνευσαν τα μετέπειτα κινήματα και αποτελούν μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς των προοδευτικών καλλιτεχνικών και κοινωνικών προγραμμάτων.

Η θεωρία που ανέπτυξαν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα ερμηνευτικό εργαλείο σύγχρονων τάσεων στην τέχνη, όπως είναι η τεχνητή νοημοσύνη και η χρήση τεχνολογικών μέσων στην καλλιτεχνική δραστηριότητα.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Noemata Art (@noemata.art)

Fun fact: Η μόδα έχει εμπνευστεί κι αυτή από το Dada, όπως για παράδειγμα η επίδειξη του οίκου Channel για το Φθινόπωρο του 2017 που παρουσίασε ένα κομμάτι εμπνευσμένο από τη διάσημη φωτογραφία του Hugo Ball με κουστούμι Dada:

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Inside The Mood (@insidethemood)

Αν σε ενδιαφέρει να μάθεις τι γινόταν στην Τέχνη την αμέσως προηγούμενη περίοδο μεταξύ του τέλους του Γαλλοπρωσικού πολέμου το 1871 μέχρι και την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1914 διάβασε για την Belle Epoque!