ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ FAKE NEWS ΤΑ FAKE PROFILES ΚΑΙ ΤΑ DEEPFAKES;

Εδώ και μία δεκαετία περίπου ο κόσμος ενημερώνεται τακτικά από τον χαοτικό κόσμο του διαδικτύου, αφήνοντας στην άκρη την έντυπη ενημέρωση. Η εξέλιξη της εποχής και της τεχνολογίας μας σε σχέση με τις παλαιότερες πηγές ενημέρωσης μας έχουν έχει φέρει αντιμέτωπους με την ποιότητα των ειδήσεων και των γεγονότων που διαβάζουμε καθημερινά.

Ένας Αμερικανός συντάκτης, ο Craig Silverman, περίπου 10 χρόνια πριν δημιούργησε τον τίτλο fake news αναφορικά με μια κατασκευασμένη και κατευθυνόμενη είδηση που δεν είχε σχέση με την αλήθεια. Όρισε με αυτόν τον τίτλο μια είδηση που αναφερόταν στην πόλη του Τέξας που φερόταν να έχει τεθεί σε καραντίνα λόγω μιας επιδημίας.

Τι είναι τα Fake News;

Μπορούμε όμως και εδώ να βρούμε διαφορές ανάμεσα στα ίδια τα fake news. Υπάρχουν οι ψευδείς ειδήσεις που τα γεγονότα που παρατίθενται είτε είναι ελλιπή, είτε είναι ανεπίκαιρα και όχι διασταυρωμένα. Ακόμα και εμείς οι χρήστες γινόμαστε εν δυνάμει διακινητές αυτής της ψευδούς πληροφορίας, ακριβώς επειδή όλο αυτό που διαβάσαμε δεν μπορεί να διασταυρωθεί. Συνήθως αυτές οι ειδήσεις δεν έχουν κάποια εμφανή πρόθεση εξαπάτησης, αλλά πολλές φορές χρησιμοποιούν κοινωνικοψυχολογικούς μηχανισμούς για να μας πείσουν για την εγκυρότητά τους.

Υπάρχει όμως και η παραπληροφόρηση σε αυτά τα fake news που αναφέρονται σε διάδοση ψευδών ή/και κατασκευασμένων ειδήσεων. Αναφέρονται σε αναληθείς, ανακριβείς, μεροληπτικές ή παραπλανητικές πληροφορίες που κατασκευάζονται, παρουσιάζονται και προωθούνται σκόπιμα με στόχο το κέρδος ή για να ζημιώσουν το κοινό συμφέρον. Περιλαμβάνουν επίσης περιεχόμενο, που αναμειγνύει κατασκευασμένα στοιχεία με πραγματικά γεγονότα με σκοπό να μας γίνουν πλήρως πιστευτά.

Μια σύντομη ματιά σε επιλεγμένα άρθρα για την εβδομάδα από 25/10/2021

1. https://t.co/zIXt5gxuJv

2. https://t.co/DPQihfI6Cp

3. https://t.co/YpGFWk5Twy

4. https://t.co/6aIuEaQDgK pic.twitter.com/Sm7dnDx1ac

— @ellinikahoaxes (@ellinikahoaxes) November 1, 2021

Είναι φοβερό πως άνω του 60% των χρηστών του διαδικτύου αναδημοσιεύουν μια τέτοια είδηση μόνο επειδή έχουν διαβάσει τον τίτλο και όχι το κείμενο! Σε αυτό βέβαια βοηθά πολύ το γεγονός πως υπάρχουν εκατοντάδες ψεύτικα προφίλ (fake profiles) που δημοσιεύουν αυτές τις ειδήσεις, έτσι ώστε να δημιουργήσουν κλίμα προς το συμφέρον κάποιου και είναι σκοπίμως παραπλανητικά.

Τι είναι τα ψεύτικα προφίλ (fake profiles);

Ας ρίξουμε μια ματιά πιο βαθιά από αυτό που φανταζόμαστε όλοι και με μια πιο τεχνολογική προσέγγιση. Αυτοί οι λογαριασμοί δημιουργούνται για να μπορούν να διαδώσουν μια τέτοια πληροφορία σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα κλίμα που κάπου προσβλέπει. Επίσης, πίσω από αυτά τα profiles μπορούν να κρύβονται προγράμματα που εκτελούν αυτοματοποιημένες διαδικασίες αλληλεπίδρασης, γνωστά ως web bots, bots, web robots. Έχουν την ικανότητα να μιμούνται αληθινά profiles, να αναρτούν σχόλια, reactions σε διάφορες δημοσιεύσεις.

Είναι στην ουσία ψεύτικοι λογαριασμοί που αντιδρούν, φαίνονται και φέρονται ως αληθινοί! Τέτοια προφίλ έχουν χρησιμοποιήσει και κυβερνοεγκληματίες, προσποιούμενοι πραγματικά πρόσωπα, με σκοπό να υποκλέψουν στοιχεία χρηστών, επαφές κ.α. που μπορεί να τους αποφέρει οικονομικό κέρδος.

Τι είναι τα Deepfakes;

Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, των προγραμμάτων επεξεργασίας εικόνας και ήχου, αλλά πολύ περισσότερο με την τεχνητή νοημοσύνη, δημιουργήθηκε η κατηγορία των deepfakes. Είναι κατασκευασμένα videos που κάνουν κατά καιρούς την εμφάνισή τους στο διαδίκτυο και πρωτοδημιουργήθηκαν χρησιμοποιώντας οι δημιουργοί τους την προσομοίωση διάσημων προσώπων που φέρονταν να είπαν πράγματα που ποτέ δεν είπαν ή έκαναν!

Εδώ δημιουργήθηκε ένα τεράστιο πρόβλημα καθώς η τεχνητή νοημοσύνη και οι βαθιάς μάθησης αλγόριθμοι που χρησιμοποιούνται για να γίνουν αυτά τα videos έχουν την ικανότητα να προσομοιάζουν φωνές, κινήσεις, γκριμάτσες και εκφράσεις ανθρώπων που το ανθρώπινο μάτι ή αυτί αδυνατεί να διαχωρίσει το αληθές. Το ΜΙΤ σε μία προσπάθειά του να δημιουργήσει (ως παράδειγμα προς αποφυγή) ένα deepfake video, προσομοίωσε τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον να ανακοινώνει σε ύφος βαρύτατου πένθους την αποτυχία της αποστολής Apollo 11 στο διάστημα και τον θάνατο των αστροναυτών της αποστολής που το απάρτιζαν! Κάτι που δεν συνέβη ποτέ φυσικά, αλλά το Ινστιτούτο κατάφερε μέσα από την τεχνητή νοημοσύνη να μας αποτρέπει να πιστεύουμε όλα τα videos!

Ένα φοβερά τρομακτικό στατιστικό είναι πως τα deepfakes διπλασιάζονται ανά εξάμηνο και το Δεκέμβριο του 2020 ο αριθμός τους ανερχόταν σε περίπου 85.000! Η αύξηση αυτή έχει να κάνει με το πως υπάρχουν δεκάδες προγράμματα, ακόμα και για ερασιτέχνες που μπορούν να δημιουργήσουν πλέον τέτοιου είδους ψευδείς ειδήσεις, βίντεο με σκοπό την παραπληροφόρηση.

Ποιο είναι πιο επικίνδυνο τα fake news ή τα deepfakes;

Θεωρώ πως δεν χρειάζεται να κατατάξουμε κάποιο ως πιο επικίνδυνο, αφού τόσο τα fake news, όσο και τα deepfakes έχουν τη "δύναμη" να υπονομεύσουν δημοκρατικές αξίες ή διαδικασίες, να στοχοποιήσουν διάφορους θεσμούς και τομείς (υγεία, επιστήμη, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, οικονομία κ.α.) επηρεάζοντας έτσι την πραγματικότητα, αλλοιώνοντας τα γεγονότα σύμφωνα με το συμφέρον που εξυπηρετούν. Οι κυβερνοεγκληματίες χρησιμοποιούν όλο και πιο συχνά τεχνικές παραπληροφόρησης προκειμένου να διανέμουν κακόβουλο λογισμικό. Σχεδόν σε κάθε περίπτωση, ο απώτερος σκοπός της διάδοσης ψευδών πληροφοριών είναι να εξαπατήσουν και να διαμορφώσουν - κακόβουλα - την κοινή γνώμη.

Πώς διαχωρίζω την ψευδή είδηση από την πραγματικότητα;

Ένας σχετικά εύκολος τρόπος να διαχωρίσουμε την αλήθεια είναι να δούμε ποιος υπογράφει (ακόμα και ηλεκτρονικά) ένα κείμενο, άρθρο, μια δημοσίευση. Άρα πρέπει να έχουμε απαντήσεις στα ερωτήματα:

• Ποια είναι η σχέση του με το θέμα που δημοσιεύει; 
• 'Eχει κάνει άλλες ανάλογες δημοσιεύσεις στο παρελθόν;
• Είναι επαγγελματίας αναφορικά με το αντικείμενο της δημοσίευσης;
• Τι πηγές αναφοράς χρησιμοποιεί και σε ποιο μέσο έκανε τη δημοσίευση;

Σημαντικό είναι και η αναγραφή της ημερομηνίας δημοσίευσης της πληροφορίας, όπως επίσης και αν είναι μεροληπτική ή μονόπλευρη η άποψη του λόγου του. Πολλές φορές μπορούμε να διακρίνουμε τέτοιου είδους ειδήσεις από ορθογραφικά ή συντακτικά λάθη που υπάρχουν στο κείμενο ή από ποια αξιόπιστα ή μη sites αναπαράχθηκε ή αναδημοσιεύθηκε! Συνήθως, τέτοιες ειδήσεις που κάνουν το γύρο του διαδικτύου σε αμφιλεγόμενους ιστότοπους έχουν την λογική του κατεπείγοντος που μας προτρέπουν να κάνουμε άμεσες ενέργειες (π.χ.: ΕΚΤΑΚΤΟ: Ανακοινώθηκε αύξηση πετρελαίου! Πηγαίντε τώρα να γεμίσετε τα ρεζερβουάρ!)

Πώς να διαχωρίζεις το deepfake από την πραγματικότητα;

Αν και όπως είπαμε παραπάνω υπάρχουν διάφορα deepfakes από ερασιτέχνες που είναι πιο εύκολα να τα καταλάβουμε, παρόλα αυτά οι άπειροι με το διαδίκτυο χρήστες δυσκολεύονται να τα διαχωρίσουν. Επίσης, αν παρακολουθούμε κάποιον διάσημο, έχοντας "αποτυπώσει" κάποιες ιδιαιτερότητές του, είναι πιο εύκολο να καταλάβουμε πως το προϊόν σε ένα βίντεο είναι αποτέλεσμα deepfake. Συνήθως, στα deepfakes τα πρόσωπα κάνουν πράγματα που έχουν τεράστια απόκλιση από την συνηθισμένη συμπεριφορά τους ή δηλώσεις που ξενίζουν και δεν αντιστοιχούν στις πραγματικές. Η εμφάνιση είναι ένα δείγμα επεξεργασίας, όπως και η τρόπος ομιλίας, κινήσεων κλπ.

@deeptomcruise

I've got a sweet spot!

♬ original sound - Tom

Πώς να μην διαδώσεις κάτι που δεν είναι αληθές;

Λίγο πολύ όλοι μας έχουμε εμπειρία από ανάγνωση άρθρων, ρεπορτάζ και ειδήσεων. Όπως επίσης, όλοι μας είναι αδύνατο να μην είμαστε σε κάποιο επίπεδο προκατάληψης ιδεών και απόψεων (όπως πολιτική, αθλητισμός, κοινωνία κλπ). Οπότε, όσο πιο κοντά είναι στις απόψεις μας μια ψευδής είδηση, τόσο πιο εύκολο είναι να γίνουμε κι εμείς μέρος τους! Κατά συνέπεια, καλό θα ήταν να κάνουμε όλα τα παραπάνω που αναφέραμε, να αφήσουμε τις προκαταλήψεις μας κατά μέρος, να αποφεύγουμε την άμεση προώθηση πληροφοριών που συναντάμε συνεχώς μπροστά μας χωρίς να τις ελέγξουμε και εν τέλει, μια φράση λέει πως:

 "Αν κάτι δε μοιάζει αληθινό, κατά πάσα πιθανότητα, δεν είναι"

So, let digital #FineBeing be part of your happiness!