ΓΙΑΤΙ ΞΕΧΩΡΙΖΕΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ Η ΚΥΚΛΑΔΙΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ;

Τα βασικά στοιχεία που κάνουν την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική να ξεχωρίζει σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι τα τετράγωνα, σε σχήμα κύβου, λευκά σπίτια, οι flat οροφές και τα μικρά και στενά παράθυρα και πόρτες. Τα σπίτια είναι συνήθως διώροφα ή ισόγεια, με πέτρινη εξωτερική σκάλα και δεν διαθέτουν έντονα διακοσμητικά στοιχεία, όπως συμβαίνει σε άλλα μέρη της Ελλάδας. 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη The Greek Foundation (@thegreekfoundation)

Ο όρος κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική αναφέρεται συνολικά σε όλα εκείνα τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά γνωρίσματα, που συναντώνται μονάχα στο Αιγαίο Πέλαγος και συγκεκριμένα στα νησιά των Κυκλάδων.

Λίγα λόγια για τις Κυκλάδες

Οι Κυκλάδες βρίσκονται στο Αιγαίο πέλαγος και είναι ένα από τα δημοφιλέστερα ελληνικά νησιωτικά συμπλέγματα. Στις Κυκλάδες ανήκουν συνολικά 33 νησιά, εκ των οποίων κάποια από αυτά είναι ακατοίκητα, ενώ ο συνολικός πληθυσμός του συγκεκριμένου νησιωτικού συμπλέγματος είναι περίπου 118.000 κάτοικοι. Πρωτεύουσα των Κυκλάδων είναι η Ερμούπολη, η οποία βρίσκεται στο νησί της Σύρου. Οι Κυκλάδες, αποτελούν κορυφαίο ταξιδιωτικό προορισμό, τόσο για τους Έλληνες, όσο και για ανθρώπους από διάφορα μέρη του πλανήτη. Ξεχωρίζουν για τις ειδυλλιακές παραλίες τους, για την πλούσια γαστρονομική τους παράδοση, για το εύκρατο μεσογειακό κλίμα, αλλά και για την πρωτότυπη και εντυπωσιακή αρχιτεκτονική τους. 

Τι επηρέασε την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική;

Υπήρξαν πολλοί παράγοντες οι οποίοι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής, όπως το εξωτερικό περιβάλλον, το κλίμα, το φυσικό έδαφος, η παρουσία του νερού. Αρχικά, το μεγαλύτερο ποσοστό των κυκλαδίτικων οικοδομημάτων είναι κατασκευασμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να ακολουθούν τις φυσικές κλίσεις του εδάφους, προκειμένου να προστατεύονται από τους δυνατούς ανέμους και κατά συνέπεια από το κρύο του Αιγαίου. Συνεπώς, οι οικισμοί στις Κυκλάδες δημιουργούνταν χωρίς ιδιαίτερο σχεδιασμό, διότι ακολουθούσαν τη μορφολογία του φυσικού εδάφους.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Andrei Druta (@andreieye)

Οι τοίχοι των κυκλαδίτικων σπιτιών έχουν συνήθως πάχος, από 60 έως 80 εκατοστά και τα περισσότερα παράθυρα και πόρτες είναι βαμμένα με έντονα, λαμπερά και ζωηρά χρώματα όπως το βαθύ μπλε της θάλασσας. Επίσης, η αρχιτεκτονική των κυκλαδίτικων κτιρίων, είναι άμεσα επηρεασμένη και από τις πρώτες ύλες που διέθεταν τα συγκεκριμένα μέρη. Η έλλειψη ξυλείας στα νησιά των Κυκλάδων, δεν επιτρέπει την κατασκευή μεγάλων δοκών και κουφωμάτων, γι’ αυτό και τα περισσότερα κυκλαδίτικα σπίτια δεν είναι μεγάλα σε έκταση. Έτσι, η σχεδόν παντελής έλλειψη ξυλείας, οδήγησε τις Κυκλάδες σε έναν αρχιτεκτονικό μινιμαλισμό.

Φυσικά, ένας ακόμη λόγος που επεξηγεί πλήρως τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των Κυκλάδων, είναι ότι το συγκεκριμένο νησιωτικό σύμπλεγμα κυρίως κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, αντιμετώπιζε έντονα το πρόβλημα της πειρατείας. Η συνθήκη αυτή οδήγησε στη δημιουργία ενός αρχιτεκτονικού στυλ, το οποίο διέθετε και συνεχίζει να διαθέτει έναν έντονα αμυντικό χαρακτήρα (πχ Νάξος, Άνδρος, κλπ). Ωστόσο, δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε και στην κυριαρχία του λευκού χρώματος. 

Γιατί στις Κυκλάδες επικρατεί το λευκό χρώμα;

Το λευκό χρώμα κυριαρχεί στα νησιά των Κυκλάδων, διότι συγκριτικά με άλλα χρώματα, απορροφά πολύ μικρότερη ποσότητα θερμότητας και κατά συνέπεια διατηρεί τα κτήρια πιο δροσερά, ειδικά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Η χρωματική ομοιομορφία ή αλλιώς η λευκότητα της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής, κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό οφείλεται και στον Έλληνα πρωθυπουργό, Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος το 1938 εξέδωσε ένα διάταγμα, σύμφωνα με το οποίο έπρεπε τα σπίτια όλων των κυκλαδίτικων νησιών, να περαστούν με ασβέστη, προκειμένου να προφυλαχθούν από την χολέρα, η οποία μάστιζε εκείνη την εποχή την Ελλάδα.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη tony kariotis (@iamgreece)

Οι εκκλησίες των Κυκλάδων

Οι εκκλησίες των νησιών κινούνται σε παρόμοια αρχιτεκτονικά μοτίβα, καθώς το βασικό κτίριο είναι συνήθως λευκό, ενώ οι τρούλοι τους είναι, είτε λευκοί, είτε σκούροι μπλε. Ουσιαστικά, η εκκλησιαστική κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική βασίζεται στους βυζαντινούς ναοδομικούς τύπους και γι’ αυτό και εξωτερικά κυριαρχεί η λιτότητα, αλλά και η αυστηρή γεωμετρία. Βέβαια, στη συγκεκριμένη περίπτωση τα κτίρια είναι πολύ πιο επιμελημένα και με εντονότερη διακοσμητική διάθεση.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη saVVas 🇬🇷 📲 📸 📽 🎧 🖥 (@savvas_grk)

Οι κυκλαδιτικοί οικισμοί

Οι κυκλαδίτικοι οικισμοί χαρακτηρίζονται κατά βάση από λιτότητα, μινιμαλισμό και «καθαρότητα» σχημάτων και μορφών. Επίσης, οι δρόμοι είναι ως επί το πλείστον στενοί και μακρόστενοι και είναι κατασκευασμένοι από πλατιές πέτρες ή από λευκό μάρμαρο.

Μπορούν να διακριθούν σε δύο βασικές κατηγορίες με γνώμονα την αρχιτεκτονική τους:

1. οι οικισμοί που παρουσιάζουν μία πιο γραμμική και μινιμαλιστική ανάπτυξη (πχ Τήνος)

2. οι οικισμοί που διαθέτουν μία πιο «καστροειδή» αρχιτεκτονική, καθώς αποτελούν την μετεξέλιξη των οχυρωμένων οικισμών των μεσαιωνικών χρόνων και φέρουν πολλά γνωρίσματα των τυπικών βενετσιάνικων οχυρών (πχ Νάξος, Μήλος, Κίμωλος, Αντίπαρος, κ.α.).

Τα περισσότερα κυκλαδίτικα νησιά, έχουν ένα κεντρικό σημείο (πχ μία κεντρική πλατεία), στο οποίο βρίσκονται, αν όχι όλα, τα περισσότερα εμπορικά και τουριστικά καταστήματα, ενώ ταυτόχρονα σε εκείνο το σημείο βρίσκονται και οι διάφοροι χώροι εστίασης.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη SHLTR (@shltr)

Διάβασε επίσης: H Τήνος, η Χώρα και τα πιο όμορφα χωριά της

Οι κυκλαδίτικοι ανεμόμυλοι

Ένα ακόμα πολύ χαρακτηριστικό γνώρισμα της αρχιτεκτονικής των κυκλαδίτικων νησιών, είναι η ύπαρξη πέτρινων ή ασβεστωμένων ανεμόμυλων, οι οποίοι υποδηλώνουν, ότι στο παρελθόν οι κάτοικοι ασχολούνταν έντονα με την άλεση σιτηρών (πχ Ίος, Πάρος, Μύκονος, κ.α.)

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη 🇬🇷Cycladeseveryday🌀 (@cycladeseveryday)

Ποιες είναι οι αρχιτεκτονικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των νησιών;

Παρά το γεγονός, ότι η αρχιτεκτονική των Κυκλάδων παρουσιάζει μία ομοιομορφία στο σύνολο της, είναι αναμενόμενο, ότι το κάθε νησί του συγκεκριμένου συμπλέγματος παρουσιάζει και τα δικά του ιδιαίτερα και ξεχωριστά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά, αφενός οφείλονται στις τοπογραφικές και κλιματικές ιδιομορφίες του κάθε τόπου και αφετέρου στις διαφορετικές πολιτιστικές και οικιστικές ανάγκες των κατοίκων του κάθε νησιού.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της συνθήκης αποτελεί η Σαντορίνη, στην οποία υπάρχει ένας ιδιαίτερος τύπος σπιτιών, τα ονομαζόμενα «υπόσκαφα» σπίτια, τα οποία κατασκευάζονται κάτω από τη στάθμη του φυσικού εδάφους. Τα συγκεκριμένα οικοδομήματα είναι πιο εύκολο να δημιουργηθούν στο νησί της Σαντορίνης, λόγω του ηφαιστειογενούς εδάφους. Άλλα παραδείγματα αρχιτεκτονικής διαφοροποίησης στις Κυκλάδες, αποτελούν η Σύρος, η Νάξος και η χώρα της Άνδρου. Εκεί λόγω της βενετσιάνικης κατάκτησης την περίοδο των Μεσαιωνικών χρόνων, αλλά και λόγω της της οικονομικής ευμάρειας των τότε ντόπιων κατοίκων, μπορεί κανείς να δει κάποια πολύ εντυπωσιακά νεοκλασικά κτίρια, κάποια εκ των οποίων είναι κατασκευασμένα και από καταξιωμένους αρχιτέκτονες, όπως ο Ερνέστος Τσίλλερ.

Ακόμα, σε ορισμένα νησιά των Κυκλάδων (πχ Νάξος, Σέριφος, Σίκινος, κ.α.) συναντά κανείς και τα λεγόμενα «καστρομονάστηρα», τα οποία ουσιαστικά είναι μοναστήρια, που είναι κατασκευασμένα ακολουθώντας την αρχιτεκτονική των κάστρων, προκειμένου να λειτουργούν ως καταφύγια κατά τη διάρκεια πειρατικών επιδρομών. 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη ⠀⠀⠀ ⠀⠀⠀✺ World Union GREECE ✺ (@wu_greece)

Φυσικά ξεχωριστή αναφορά μπορούμε να κάνουμε και στους περίτεχνους και επιβλητικούς περιστερώνες της Τήνου και της Άνδρου.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Τήνος - Tinos island (@tinos.me)

Editor’s tip: Να έχεις πάντα στο μυαλό σου, ότι τα νησιά των Κυκλάδων, παρά τα κοινά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά που διαθέτουν, στην πραγματικότητα διαφέρουν πολύ μεταξύ τους και αυτός είναι και ο βασικός λόγος, που αξίζει να τα επισκεφθείς όλα!